.jpg)
आयुर्वेद सांगतो ~ हिंग !
पूर्वी जेव्हा स्वयंपाक घरी व्हायचा तेव्हा हिंगाची फोडणी जरूर दिली जायची . विशेष करून वरणाला . सगळ्या भाज्या आमट्या याचा बेस हा कांदा टोमेटो याचा लगदा किंवा सभ्य भाषेत 'प्युरी ' हा नसल्यामुळे मसाल्याच्या पदार्थात वैविध्यता होती . प्रत्येक जिन्नस जिभेवर आपली चव आणि सुंगंध याची नोंद देऊन जायचा . हिंग हा त्यातला महत्वाचा भाग आहे .
सध्या ज्या आणि जितक्या काही पोटाच्या आणि पचनाच्या वाढलेल्या तक्रारी आहेत त्यामागे पारंपारिक मसाल्याचा सुटलेला हात हे महत्वाचे कारण आहे . जड जड खायचे पण ते पचवायचे कसे ?हा प्रश्न काश्मीर पासून कन्या कुमारी पर्यंत आहे . . . कारण सर्वत्र अत्यंत वेगाने पसरलेल्या पंजाबी खाण्यात नक्की मसाला काय असतो हेच समजत नाही . . आपल्याकडे दोन पर्याय असतात . . ग्रीन ग्रेव्ही किंवा रेड ग्रेव्ही . . विषय संपला !! अर्थात पंजाबी पदार्थ हे पंजाबी घरात उत्तम होत असतील आणि काही घरात असे पदार्थ खाल्यावर हॉटेल मध्ये आपण काय 'कचरा ' खातो याची सुद्धा जाणीव होईल . त्यामुळे आक्षेप हा पंजाबी पदार्थावर नसून तो व्यावसायिक रित्या बनवण्याचा पद्धतीवर आहे याची नोंद घ्यावी .
तर आपण खाल्लेले जड अन्न हे अन्नच पचवते असे सांगतिले तर कोणाचा विश्वास बसेल ?? हे सत्य आहे प्रभू . . . भारतीय आहारशास्त्रात तशी योजनाच केली आहे . हिंग हा यातील एक प्रधान योद्धा ! हिंगाचे काही गुण पाहू :-
१. पाचक - यावर काही लिहिण्या आधीच तुम्हाला 'हिंगोली ' आठवली असेल ( हिंगोली गाव नाही हो . . गोळी ) . पोट गच्च भरले आहे . ढेकर अडकली आहे किंवा ती बाहेर यायला पण रस्ता नाही . अस्वस्थ होत आहे . . अशा वेळी तोंडात हिंगोली टाकतो आपण .. यातील हिंग हा महत्वाचा घटक .
हिंग हा गुणाने उष्ण आणि तीक्ष्ण आहे . त्यामुळे त्याचे पाचन आणि अग्नी दीपन याचे कार्य उत्तम प्रकारे घडते .
तसेच एखाद्या ठिकाणी वेदना असेल तर वेदना कमी करायला हिंगाचा लेप लावतात .
२. वात आणि कफ नाशक :- हिंगाचा उपयोग अनेक वात आणि कफजन्य व्याधींवर करतात .
३. पित्त वर्धक :- हिंगाचे आणि पित्ताचे गुण समान असल्याने हिंग हा पित्त वर्धक आहे . त्यामुळे पित्त प्रकृतीच्या लोकांनी याचा वापर जपून करावा .
४. रोगघ्नता :- हिंग हा शूल (वेदना ) , उदर , पोट फुगी , पोटात झालेले जंत आणि गुल्म नावाचा रोग यांचा नाश करतो .
इत्यादी !!
हिंग हा 'निर्यास ' स्वरुपात संकलित केला जातो . त्यामुळे त्यांचे संग्रहण ते आपल्या हातात येई पर्यंत त्यात काय आणि कोणत्या प्रकारची भेसळ झालेली असते याचा अंदाज करता येत नाही . त्यामुळे चांगल्या कंपनीचा हिंग वापरावा . त्यामुळे अपाय होत नाही !
हिंगाची हि थोडक्यात माहिती . असा बहुगुणी हिंग स्वयंपाकात जरूर असावा . . !!
वैद्य . अंकुर रविकांत देशपांडे
आयुर्वेद कोश (https://www.facebook.com/aarogyakosh/ )
९१७५३३८५८५
(लेख कृपया लेखकाच्या नावासह व नाव न बदलता शेअर करावा . या लहानश्या कृतीने तात्त्विक आनंद व नैतिक समाधान मिळते)
पूर्वी जेव्हा स्वयंपाक घरी व्हायचा तेव्हा हिंगाची फोडणी जरूर दिली जायची . विशेष करून वरणाला . सगळ्या भाज्या आमट्या याचा बेस हा कांदा टोमेटो याचा लगदा किंवा सभ्य भाषेत 'प्युरी ' हा नसल्यामुळे मसाल्याच्या पदार्थात वैविध्यता होती . प्रत्येक जिन्नस जिभेवर आपली चव आणि सुंगंध याची नोंद देऊन जायचा . हिंग हा त्यातला महत्वाचा भाग आहे .
सध्या ज्या आणि जितक्या काही पोटाच्या आणि पचनाच्या वाढलेल्या तक्रारी आहेत त्यामागे पारंपारिक मसाल्याचा सुटलेला हात हे महत्वाचे कारण आहे . जड जड खायचे पण ते पचवायचे कसे ?हा प्रश्न काश्मीर पासून कन्या कुमारी पर्यंत आहे . . . कारण सर्वत्र अत्यंत वेगाने पसरलेल्या पंजाबी खाण्यात नक्की मसाला काय असतो हेच समजत नाही . . आपल्याकडे दोन पर्याय असतात . . ग्रीन ग्रेव्ही किंवा रेड ग्रेव्ही . . विषय संपला !! अर्थात पंजाबी पदार्थ हे पंजाबी घरात उत्तम होत असतील आणि काही घरात असे पदार्थ खाल्यावर हॉटेल मध्ये आपण काय 'कचरा ' खातो याची सुद्धा जाणीव होईल . त्यामुळे आक्षेप हा पंजाबी पदार्थावर नसून तो व्यावसायिक रित्या बनवण्याचा पद्धतीवर आहे याची नोंद घ्यावी .
तर आपण खाल्लेले जड अन्न हे अन्नच पचवते असे सांगतिले तर कोणाचा विश्वास बसेल ?? हे सत्य आहे प्रभू . . . भारतीय आहारशास्त्रात तशी योजनाच केली आहे . हिंग हा यातील एक प्रधान योद्धा ! हिंगाचे काही गुण पाहू :-
१. पाचक - यावर काही लिहिण्या आधीच तुम्हाला 'हिंगोली ' आठवली असेल ( हिंगोली गाव नाही हो . . गोळी ) . पोट गच्च भरले आहे . ढेकर अडकली आहे किंवा ती बाहेर यायला पण रस्ता नाही . अस्वस्थ होत आहे . . अशा वेळी तोंडात हिंगोली टाकतो आपण .. यातील हिंग हा महत्वाचा घटक .
हिंग हा गुणाने उष्ण आणि तीक्ष्ण आहे . त्यामुळे त्याचे पाचन आणि अग्नी दीपन याचे कार्य उत्तम प्रकारे घडते .
तसेच एखाद्या ठिकाणी वेदना असेल तर वेदना कमी करायला हिंगाचा लेप लावतात .
२. वात आणि कफ नाशक :- हिंगाचा उपयोग अनेक वात आणि कफजन्य व्याधींवर करतात .
३. पित्त वर्धक :- हिंगाचे आणि पित्ताचे गुण समान असल्याने हिंग हा पित्त वर्धक आहे . त्यामुळे पित्त प्रकृतीच्या लोकांनी याचा वापर जपून करावा .
४. रोगघ्नता :- हिंग हा शूल (वेदना ) , उदर , पोट फुगी , पोटात झालेले जंत आणि गुल्म नावाचा रोग यांचा नाश करतो .
इत्यादी !!
हिंग हा 'निर्यास ' स्वरुपात संकलित केला जातो . त्यामुळे त्यांचे संग्रहण ते आपल्या हातात येई पर्यंत त्यात काय आणि कोणत्या प्रकारची भेसळ झालेली असते याचा अंदाज करता येत नाही . त्यामुळे चांगल्या कंपनीचा हिंग वापरावा . त्यामुळे अपाय होत नाही !
हिंगाची हि थोडक्यात माहिती . असा बहुगुणी हिंग स्वयंपाकात जरूर असावा . . !!
वैद्य . अंकुर रविकांत देशपांडे
आयुर्वेद कोश (https://www.facebook.com/aarogyakosh/ )
९१७५३३८५८५
(लेख कृपया लेखकाच्या नावासह व नाव न बदलता शेअर करावा . या लहानश्या कृतीने तात्त्विक आनंद व नैतिक समाधान मिळते)
No comments:
Post a Comment